Meewerken aan de geneesmiddelen van morgen
“Ken je dat, het stickertje ‘intel inside’ dat op elke computer kleeft? Wel, dat is wat etherna op termijn zou kunnen betekenen voor sommige geneesmiddelen. Het zou willen zeggen dat de platformen van etherna gebruikt zijn bij de ontwikkeling van een geneesmiddel. Dus zonder ons platform is er dan geen geneesmiddel: we vormen met andere woorden een heel belangrijke schakel in de geneesmiddelenindustrie.” Bernard Sagaert, CEO van etherna, vertelt het met heel veel passie en geloof in de toekomst. Een meeslepend verhaal over een sector die voor elk van ons het verschil kan maken.
Een apotheker met een missie
“Ik ben apotheker van opleiding, maar had nooit de ambitie om in een apotheek te staan. Het industriële leven sprak mij veel meer aan. Maar of ik nu in een apotheek of voor een bedrijf werk, het blijft voor mij de ultieme doelstelling om de best mogelijke therapie aan de patiënt te kunnen geven. Dat staat altijd centraal bij mij. En dus is het werk dat we bij etherna doen op mijn lijf geschreven.” Van een perfecte match gesproken.
Beginnen doen we in 2013, toen het bedrijf, als spin-out van de VUB, werd opgericht door professor Thielemans. “De focus lag op de ontwikkeling van therapieën en vaccins op basis van RNA. Voor de leken onder ons: RNA is een biologisch macromolecuul dat essentieel is voor de regeling van cellulaire processen. Initieel werden die therapieën ontwikkeld voor de behandeling van HIV, al snel werd dit omgetuned naar therapieën voor kankerbehandeling. Op basis van de resultaten die gerealiseerd werden, gebeurden er een aantal extra financieringsrondes en werd anderhalf jaar geleden de omslag gemaakt om meer te investeren in de technologieën dan in de producten die we toen aan het ontwikkelen waren.”
Inwerken op het immuunsysteem
Wat houden die technologieën dan precies in? “Het principe dat wij gebruiken bij kankertherapieën, kan ook bij andere therapieën gebruikt worden zoals vaccins en ook de covid vaccins. Dit is het volgende: een aantal zaken die eigen zijn aan een bepaalde tumor worden geëncodeerd in RNA, en dat wordt geïnjecteerd bij de patiënt. Dit RNA komt tot expressie in immuuncellen. In het geval van kankertherapie worden deze hierdoor geactiveerd tegen deze tumoren. De immuuncellen herkennen de cellen en reageren door deze af te voeren telkens ze die ergens tegenkomen. Zo pakt het immuunsysteem de tumor aan en laat hem verdwijnen. Want een tumor is een muterende cel die plots begint te ontwikkelen en te groeien, die ongecontroleerd is, die uitbreekt en ook op andere plaatsen verschijnt. Door het immuunsysteem te activeren tegen een tumor heb je iets dat geen enkele andere medicatie kan. Daar zit de kracht van onze platformen: we coderen het RNA zo optimaal mogelijk zodat het in die immuuncellen goed tot expressie komt. Een gelijkaardig proces gebeurt ook in geval van infecties door virussen.”
“Dit is RNA de eerste pijler binnen etherna. De tweede pijler zijn de LNP’s, wat staat voor lipid nanoparticles. Deze zorgen er eerst voor dat het RNA tot bij de juiste cellen gebracht wordt, in de meeste gevallen de immuuncellen. LNP’s hebben in veel gevallen een aanvullend effect: zij versterken de reactie van het RNA waardoor de immuunreactie ook nog versterkt wordt – of afgezwakt, afhankelijk van het beoogde gebruik. Bijvoorbeeld in het geval van auto-immuunziektes is het immuunsysteem reeds geprikkeld en wil je het zeker niet activeren, en eerder afzwakken. Dit vergt dan weer een andere aanpak. Er zijn immers verschillende modaliteiten en mogelijkheden, in dat speelveld zijn wij heel sterk.”
“Tenslotte is er ook nog een derde pijler, en dat is de procestechnologie: we maken het platform zo geoptimaliseerd mogelijk voor de toepassing waarin het gebruikt kan worden. Een voorbeeld met grote toekomst zijn de auto-immuunziekten, waar je juist met een te hoge reactie van het immuunsysteem te maken hebt. Als je die reactie op basis van wat wij doen naar beneden kunt halen, hebben we een breed platform dat voor heel veel zaken gebruikt kan worden.”
Stap voor stap bouwen aan de weg
Bij infectieziektes zoals covid, griep en RSV zijn de RNA-platformen al redelijk bekend en succesvol. Op gebied van oncologie en tumoren zijn er vandaag al heel wat beloftevolle studies, terwijl het voor de auto-immuunziektes nog in de kinderschoenen staat. Zeker is wel dat de platformen van etherna daar ook heel geschikt voor zouden zijn. “We willen onze technologieën verder uitwerken en het is de bedoeling om die, samen met partners, ook in producten te krijgen. Zo hebben we recent een collaboratie aangekondigd met Almirall, een Spaanse speler in de dermatologie, waarmee we samen een of meerdere producten gaan ontwikkelen. Dit is dan het moment waarop we met het principe van het ‘intel inside-stickertje’ naar buiten zullen komen”, zegt Bernard lachend.
“Omdat we overcapaciteit hebben in RNA-productie en omdat we onze LNP’s heel sterk in de markt willen zetten, bieden we beide ook als service business aan vanuit onze vestigingen in Niel en Gent. Dat is wel niet onze corebusiness, maar we doen dat vooral omdat er op dat vlak weinig aanbod is op de markt.” Over beide sites verspreid werken er trouwens zo’n tachtig medewerkers, goed voor meer dan vijftien nationaliteiten. Daar zitten heel wat PhD’s tussen uit de bio-omgeving en uit verschillende domeinen zoals immunologie en farmacie. “En ze nemen quasi allemaal een duale rol op, verdeeld tussen het labo en de office. Resultaten uit het labo moeten immers gerapporteerd, geïnterpreteerd en besproken worden.”
Maar hoe gaat alles concreet in zijn werk?
Bernard beschrijft het proces als volgt: “Onze creatieve wetenschappers leveren de ideeën aan. Wat belangrijk is: bij ons bestaan er geen slechte ideeën, omdat elk idee iemand anders kan aanzetten tot weer andere ideeën. ‘Du choc des idées jaillit la lumière’ is hier geen loos begrip. Bij akkoord van het management kan van een concept een LNP gemaakt worden, dat dan eerst in vitro getest wordt. Als het de juiste reactie veroorzaakt, volgt de in vivo test: eerst op muizen, bij de juiste reactie op grotere dieren en uiteindelijk, net voor de klinische studies, op niet-menselijke primaten. Ons traject stopt sowieso bij het pre-klinische: de klinische studies zitten niet in onze scoop. Het grootste gedeelte van de testen gebeurt hier in Gent, de dierenproeven gebeuren in samenwerking met de Universiteit Gent. Daarom hebben we dit stuk van de VUB ook naar Gent verhuisd: we moeten namelijk een animalarium dichtbij hebben.”
De wereld veroveren vanuit Gent
“Gent mag zich zeker de naam van biotechregio toe-eigenen, ook al zijn we dan relatief klein ten opzichte van de Boston area.” zegt Bernard. “Daar zitten ook onze meeste klanten. De vele RNA- bedrijven die daar zijn opgericht, vaak met immense staatssteun, zijn geen concurrenten voor ons. Het zijn stuk voor stuk potentiële klanten aan wie wij onze platformen kunnen aanleveren. Want we maken internationaal echt wel het verschil met de platformen die we al hebben. Onze competitie zit niet in België, die zit in de wereld. Maar er is nergens een speler die doet wat wij doen en ook de drie pijlers heeft. Door de symbiose in ons bedrijf brengen wij één geïntegreerd product naar de klant, en net daarin maken we het verschil.”
En dat verschil kan ervoor zorgen dat de geneesmiddelen van morgen véél doeltreffender worden. Met dank aan etherna, die heel bescheiden op de bijsluiter vermeld zal staan, als een soort ‘intel inside-stickertje’.
Auteur: Piet Baeke
